Η πρώτη φάση της Β’ Εθνικής Μπάσκετ Ανδρών της χρονιάς 2002-03 διήρκεσε από τις 27 Οκτωβρίου 2002 έως τις 26 Ιανουαρίου 2003. Η δεύτερη φάση ξεκίνησε στις 2 Φεβρουαρίου και ολοκληρώθηκε στις 11 Μαΐου 2003. Πρωταθλήτρια της κατηγορίας αναδείχτηκε πανηγυρικά η ομάδα της Ξάνθης για πρώτη φορά στην ιστορία της.

Η Ξάνθη Α.Σ. κατέκτησε την 1η θέση με 46 πόντους (20 νίκες-6 ήττες) πετυχαίνοντας 2.124 πόντους, ενώ δέχθηκε 1.961.

Η πορεία λοιπόν της Ξάνθη Α.Σ. ξεκινά στην Α2 τον Οκτώβριο του 2003. Στην πρεμιέρα χάνει στην έδρα της με 73-64 από τον μετέπειτα πρωταθλητή Πανελλήνιο. Τερμάτισε μία μόλις θέση πάνω από τη γραμμή του υποβιβασμού. Σίγουρα εκείνο που της είχε κοστίσει ήταν η εκτός έδρας παρουσία της όπου και είχε ρεκόρ 0-13. Μεγαλύτερη νίκη της μπορεί να σημειωθεί το 64-52 την 22η αγωνιστική, επί της ΜΕΝΤ που τελικά ανέβηκε στην Α1. Πρώτος σκόρερ της εκείνη τη χρονιά ήταν ο Γιώργος Πετρόπουλος με 386 πόντους, ακολούθησε ο Φλώρος με 267. ΠΡΟΠΟΝΗΤΕΣ: Στάθης Καμαράκης (0-2), Γρηγόρης Σουλιώτης (1-0), Χρήστος Μαγκώτσιος (9-14).

2004/05 – ΘΕΣΗ: 10η – ΡΕΚΟΡ: 12-14
Η δεύτερη χρονιά της στην κατηγορία είναι σαφώς καλύτερη σε σχέση με την παρθενική. Πλέον κερδίζει και εκτός έδρας (5 νίκες), ενώ έχει στη σύνθεσή της έναν από τους καλύτερους ξένους σκόρερ που πέρασαν ποτέ από την Α2, τον Κροάτη περιφερειακό Ιβάν Μίμιτσα. Μεγαλύτερη νίκη της το 86-55 κόντρα στο Παλαιό Φάληρο. Πρώτος σκόρερ ο Νίκος Πενταζίδης με 456 πόντους, ακολουθεί ο Μίμιτσα με ένα παιχνίδι λιγότερο και 436. ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Γρηγόρης Σουλιώτης (12-14)

2005/06 – ΘΕΣΗ: 12η – ΡΕΚΟΡ: 13-17
Με τον Γιώργο Ζαφειρούδη πλέον στον πάγκο, χάνει πολύ γρήγορα τον Χρήστο Παππά (ο τραυματισμός στο γόνατο και οι επεμβάσεις του έκοψαν την καριέρα) ενώ για ξένο επιλέγει τον Ντράγκαν Μίλετιτς. Μεγαλύτερη νίκη της ήταν αυτή της τελευταίας αγωνιστικής κόντρα στο Περιστέρι με 89-67. Πρώτος σκόρερ ο Γιώργος Φιλιούσης με 458 πόντους σε 30 παιχνίδια, ακολουθεί ο Κώστας Τσότσος με 359. ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Γιώργος Ζαφειρούδης (13-17)

2006/07 – ΘΕΣΗ: 9η – ΡΕΚΟΡ: 14-16
Ο Δημήτρης Σπανούλης στην τελευταία του καλή και γεμάτη χρονιά, αναδεικνύεται σε πρώτο σκόρερ (794 πόντους σε 29 παιχνίδια) και η ομάδα πραγματοποιεί πολύ καλή πορεία, ειδικά στον πρώτο γύρο. Το παιχνίδι που μένει από εκείνη τη χρονιά ήταν η νίκη της επί της Χαλκίδας στις 12/5/07 με 103-94 (κ.α. 86-86) όπου ο Σπανούλης σημείωσε 53 (!) πόντους. ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Νεοκλής Λεμονίδης (14-16)

2007/08 – ΘΕΣΗ: 12η – ΡΕΚΟΡ: 13-17
Ο Γιώργος Ζαφειρούδης επιστρέφει στον πάγκο της ομάδας, ενώ ο υποβιβασμός του ΚΑΟΔ στη Β’ Εθνική φέρνει στην ομάδα τον Βασίλη Μουλάκη ως αντικαταστάτη του Σπανούλη. Η πορεία της παραμένει σταθερή. Πολύ καλή εντός έδρας και εντελώς διαφορετικό πρόσωπο εκτός. Κορυφαία νίκη αυτή επί του Πανερυθραϊκού με 71-45, αλλά γνωρίζει και δύο πολύ βαριές ήττες. Στο Ιβανώφειο από τον Ηρακλή με 107-63 και στα Τρίκαλα με 105-64. Πρώτος σκόρερ ο Μουλάκης με 494 πόντους σε 29 παιχνίδια, ακολουθεί ο Νικολούδης με 374. ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Γιώργος Ζαφειρούδης (13-17)

2008/09 – ΘΕΣΗ: 13η – ΡΕΚΟΡ: 12-18
Το ρόστερ της ομάδας σχηματίστηκε γρήγορα, ωστόσο έγινε καλή επιλογή στο πρόσωπο του Ιβάν Γέλενιτς που έμεινε και την επόμενη χρονιά. Είναι χαρακτηριστικό πως από τις 12 νίκες που έκανε μόλις μία ήταν με διψήφια διαφορά! Αυτή επί της ΜΕΝΤ με 87-77. Ο Γέλενιτς σε 30 παιχνίδια σκοράρει 574 πόντους, ενώ τον ακολουθούν Αναγνωστόπουλος με 431 και Κάντιτς με 313! ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Γιώργος Ζαφειρούδης (12-18)

2009/10 – ΘΕΣΗ: 9η – ΡΕΚΟΡ: 14-16

Η τελευταία χρονιά της ομάδας στην Α2. Με πολύ καλό ρόστερ έκανε από τις καλύτερες πορείες της ωστόσο στο δεύτερο γύρο είχε πτωτική πορεία και έφθασε ακόμα και να κινδυνέψει (έστω και μόνο μαθηματικά). Το τελευταίο της παιχνίδι ήταν στις Σέρρες όπου γνώρισε την ήττα με 81-62, ενώ το τελευταίο εντός ήταν νικηφόρο, κόντρα στον Ηρακλή με 72-67. Στην ιστορία θα μείνει η νίκη της στο Ηράκλειο επί του ΟΦΗ με 125-123 μετά από απανωτές παρατάσεις! Πρώτος σκόρερ ο Χρήστου με 480 πόντους, ακολουθεί ο Αναγνωστόπουλος με 467, ο Παναγιωτόπουλος με 442 και ο Γέλενιτς με 320!  ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ: Γρηγόρης Σουλιώτης (1-2), Νεοκλής Λεμονίδης (13-14).

Λίγο καιρό αργότερα ο Κόροιβος Αμαλιάδας πήρε την θέση της Ξάνθη ΑΣ στην Α2 Εθνική Κατηγορία με την ξανθιώτικη ομάδα να κλείνει τον “κύκλο” της στα εθνικά πρωταθλήματα μετά από 7 σεζόν στην Α2, καθώς η διοίκηση Νικολόπουλου δεν ήταν σε θέση πλέον να ανταπεξέλθει στις μεγάλες απαιτήσεις της κατηγορίας και να διατηρήσει χωρίς οικονομικούς “αιμοδότες” την ομάδα σε υψηλό επίπεδο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι 4 Ξανθιώτες αθλητές που πέρασαν από την Ξάνθη Α.Σ. συνεχίζουν να αγωνίζονται σε υψηλό επίπεδο: Ο Απόστολος Κουτσογιάννης με 420 πόντους στην Α2 με την ξανθιώτικη ομάδα, είναι ο αρχηγός της Ασπίδας (5ος σκόρερ του 4ου Ομίλου της Γ’ με 265 πόντους φέτος), με την οποία αγωνίζεται από το 2013 είτε στη Β’ είτε στη Γ’ Εθνική (προηγούμενες ομάδες Αρκαδικός, ΓΑΣ Κομοτηνή, Ελευθερούπολη), ο Χάρης Βοϊβατόπουλος με 235 πόντους στην Α2 με την Ξάνθη Α.Σ. αγωνίζεται στον Λεύκιππο Ξάνθης (προηγούμενες ομάδες Ίκαροι Σερρών (Α2), Άργος Ορεστικό (Β’), Καστοριά (Β’), Ελευθερούπολη (ΕΚΑΣΑΜΑΘ, Γ’ και Β’), όντας και προπονητής της παιδικής ομάδας, καθώς και 2ος σκόρερ του φετινού Λεύκιππου με 188 πόντους και ο Ντίνος Νικολόπουλος με 17 παιχνίδια σε ηλικία 16-17 ετών στην Α2 με την Ξάνθη Α.Σ. αγωνίζεται στον Λεύκιππο (1ος σκόρερ του Λεύκιππου φέτος με 204 πόντους) μετά από θητεία σε Απόλλωνα Καλαμαριάς (Γ’ Εθνική), Αριστοτέλη Επανομής (Α’ ΕΚΑΣΘ), ΜΕΝΤ (Β’ Εθνική), ΠΑΟΚ (Α1), Τρίκαλα (Α1), Απόλλωνα Πάτρας (Α1), Πεύκα (Α2), Φάρσαλα (Β’ Εθνική), Δόξα Λευκάδας (Γ’ Εθνική). Τέλος ο Κώστας Τσότσος μετά την Ξάνθη ΑΣ (878 πόντους σε 3 σεζόν στην Α2) έχει φορέσει στη συνέχεια της καριέρας του τις φανέλες του Κολοσσού Ρόδου, του Πανερυθραϊκού, του Ικάρου Καλλιθέας, του Ερμή Λαγκαδά, της Ολυμπιάδας Πατρών, της Δόξας Λευκάδας, της Ένωσης Ιλίου, του Ηρακλή, του Ιπποκράτη Κω, της Καστοριάς, της Ακράτας, ενώ φέτος έπαιξε στην Γ’ Εθνική με τον Αίολο Τρικάλων.

Ο Γιάννης Στεφανίδης με 940 πόντους στην Α2 με την Ξάνθη Α.Σ. είναι πλέον προπονητής της Ασπίδας στην Γ’ Εθνική Ανδρών στη σεζόν 2019-20 και συνεχίζει και στο νέο πρωτάθλημα 2020-21!

*Στην φωτογραφία διακρίνονται με το νούμερο 12 ο Μιχάλης Ευαγγελίτσης που έφυγε από τη ζωή τον Οκτώβριο του 2018 με το νούμερο 12, με το 10 ο Νίκος Πενταζίδης και με το 5 ο Σάκης Καρύδας.